9 grudnia 2022 roku na Uniwersytecie w Oslo odbyła się konferencja oficjalnie otwierająca projekt “Z zapałem przeciw zmianom klimatu – zielono-niebieska infrastruktura w Gminie Czechowice-Dziedzice”. Prezentację czechowickiego projektu, którego założenia omówił Burmistrz Czechowic-Dziedzic Marian Błachut, uzupełnił kilkugodzinny panel naukowy, który poprowadzili uznani norwescy naukowcy, architekci i urbaniści.
Na konferencji obecna była delegacja Gminy Czechowice-Dziedzice, która brała w stolicy Norwegii w dniach 7-8 grudnia udział w dedykowanych, specjalistycznych szkoleniach projektowych z zakresu zielono-niebieskiej infrastruktury, z zakresu tzw. NBS (nature based solutions) oraz zrównoważonego budownictwa ekologicznego, w tym tradycyjnego. Organizatorem szkoleń było INTBAU Norway – stowarzyszenie z siedzibą w Oslo, które wspiera tradycyjne, lokalne budownictwo oraz tworzenie lepszych miejsc do życia, w zgodzie ze środowiskiem naturalnym. Partner uczestniczy w projekcie w ramach zaplanowanych działań edukacyjno-informacyjnych oraz promocyjnych, w trakcie których dzieli się swoją wiedzą i doświadczeniem w zakresie racjonalnego gospodarowania zasobami i realizacją inwestycji w zgodzie z interesami środowiska naturalnego. Partnerstwo to przyczynia się do upowszechnienia wiedzy i doświadczeń. Więcej na ten temat piszemy w odrębnym artykule.
Konferencja na Uniwersytecie w Oslo | fot. AB, KS/UM
Odczyty podczas panelu naukowego konferencji projektu „Z zapałem przeciw zmianom klimatu – zielono-niebieska infrastruktura w Gminie Czechowice-Dziedzice” odbywającej się w Realfagbygget i Bibliotece Naukowej Uniwersytetu w Oslo prowadzili m.in. Dag Olav Hessen i Trond Aalvik Simensen z Uniwersytetu w Oslo, Frederica Miller z Gaia-Oslo AS i Tomasz Jeleński z Politechniki Krakowskiej (krótkie prezentacje poniżej). Grono wykładowców uzupełnili m.in. Tore Slagsvold – norweski zoolog, profesor ekologicznej zoologii (økologisk zoologi) na Uniwersytecie w Oslo, członek Norweskiej Akademii Nauk i Literatury i laureat m.in. nagrody im. Fridtjofa Nansena za wybitne badania naukowe oraz Kirsten Borse Haraldsen kierująca Biblioteką Naukową Uniwersytetu w Oslo, gdzie była prezentowana norweska myśl naukowa i konceptualne rozwiązania w zakresie ekologii, nowoczesnej urbanistyki ekologicznej i zielono-niebieskiej infrastruktury. Całość poprowadził Przewodniczący INTBAU Norge, uznany architekt i planista Siv. ark. MNAL Arne Sødal, który ponadto wygłosił prelekcję na temat funkcjonowania mechanizmu finansowego Europejskiego Obszaru Finansowego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2014-2021. Przypomnijmy, że to właśnie ze środków mechanizmu finansowego EOG (w ramach programu „Środowisko, energia i zmiany klimatu. Łagodzenie zmian klimatu i adaptacja do ich skutków”) jest realizowane dofinansowanie czechowickiego projektu, w ramach współpracy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Iceland, Liechtenstein, Norway Grants, czyli funduszami Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG).
Burmistrz Czechowic-Dziedzic Marian Błachut prezentuje założenia czechowickiego projektu na Uniwersytecie w Oslo | fot. AB, KS/UM
Oslo w 2019 roku zostało wybrane Zieloną Stolicą Europy i obfituje w nowatorskie, nowoczesne rozwiązania urbanistyczne z zakresu zielono-niebieskiej infrastruktury miejskiej. Jako nieprzebrane źródło inspiracji, pomysłów i wzorów rozwiązań dotyczących adaptacji infrastruktury śródmiejskiej do zmian klimatycznych i wdrażaniu środków do walki z nimi, a także jako stolica kraju, dzięki którego wsparciu finansowemu może być realizowany czechowicki projekt, Oslo jest idealnym plenerem szkoleniowym, w którym można zaobserwować w praktyce znakomite przykłady oraz wiodące trendy z zakresu zastosowania i funkcjonowania m.in. zielonych dachów i fasad, śródmiejskich parków (w tym tzw. parków kieszonkowych), zielonych wysp, zbiorników retencyjnych i ogrodów deszczowych. Organizacji pierwszych szkoleń projektowych i konferencji formalnie inaugurującej projekt “u źródeł”, tj. w miejscu inspiracji i źródeł pomysłu projektu – czyli w Norwegii – przyświecało założenie, że jeśli się uczyć i brać przykład, to bezpośrednio od i u najlepszych. Więcej na temat można przeczytać tutaj.
Miasto Oslo postawiło sobie za cel stworzenie lepszego i bardziej przyjaznego dla mieszkańców środowiska miejskiego w centrum tej metropolii, stawiając pieszych i rowerzystów ponad pojazdami silnikowymi. Całe arterie komunikacyjne w ścisłym centrum miasta są w ostatnich latach gruntownie przebudowywane i wyłączane z ruchu samochodowego, jak również częściowo także z naziemnego systemu komunikacji zbiorowej, które kierowane są do wielopoziomowego systemu wielokilometrowych tuneli zlokalizowanych pod centrum miasta, a nawet pod zatoką dzielącą dwa kluczowe nabrzeża. Równolegle promuje się samochody elektryczne, inwestując w niezliczone miejskie stacje ładowania pojazdów. Oslo ma jasno określoną strategię klimatyczną, która mówi, że do 2030 roku emisje gazów cieplarnianych mają spaść o 95 procent w porównaniu z poziomami z 2009 roku. Aby osiągnąć ten cel, istnieją konkretne cele dotyczące redukcji tych emisji, np. do 2025 r. wszystkie budowy na zlecenie gminy mają być bezemisyjne, tj. odbywać się będą mogły wyłącznie przy wykorzystaniu sprzętu i urządzeń elektrycznych. Zrealizowano już w ten sposób konkretne inwestycje, które pokazały, że “elektryki” przy odpowiednim planowaniu i logistyce mogą śmiało być wykorzystywane na większą skalę w budownictwie infrastrukturalnym.
Oslo jest jednym z najszybciej rozwijających się miast w Europie, w wyniku czego w ostatnich dziesięcioleciach zrealizowano tam wiele dużych projektów budowlanych i urbanistycznych. Wiele kolejnych jest w trakcie realizacji. Jednak w przeciwieństwie do tego, co wydarzyło się w wielu innych stolicach europejskich, zrównoważony rozwój był zasadą przewodnią tych projektów i pozwolił miastu rozwijać się jako prawdziwa metropolia, ale w sposób bardziej przyjazny dla środowiska. Oslo wspiera i realizuje wiele zrównoważonych działań, które zmniejszają tzw. ślad węglowy, czyli emisję gazów cieplarnianych wywołanych bezpośrednio lub pośrednio przez daną osobę, organizację, wydarzenie lub produkt. Politycy z Oslo odgrywają ważną rolę w zielonej transformacji miasta. Systematycznie rozwijana jest inicjatywa Bilfritt bylev („miejskie życie bez samochodów”) – lokalny samorząd zamknął parkingi i ograniczył ruch uliczny, aby zapewnić miejsce dla rowerów, a także rozbudował śródmiejskie parki, które działają jak zielone płuca i w których organizowane są popularne imprezy i inne przedsięwzięcia, w których można bez obaw uczestniczyć oddychając czystszym, miejskim powietrzem. Stare parkingi zostały przekształcone i zagospodarowane, nieraz w nowy i oryginalny sposób, a miasto społecznie i kulturalnie odżyło.
Oprócz zakrojonych na szeroką skalę wysiłków włodarzy miasta, Oslo jest pełne małych projektów i przedsiębiorstw, które również przyczyniają się do tego, aby stolica Norwegii była przykładem do naśladowania dla reszty kontynentu. Miasto słynie z projektów rewitalizacji starych dzielnic portowych i przemysłowych, przebudowywanych na obiekty użytkowe, w tym edukacyjne i kulturalne oraz osiedla akademickie, usługowe i mieszkaniowe. Oslo słynie również z projektów zagospodarowania zieleni oraz intensywnego wdrażania zasad zrównoważonego rozwoju, tj. optymalizacji i unowocześniania infrastruktury oraz stwarzania dogodnych warunków życia dla mieszkańców, przy jednoczesnym utrzymaniu zdolności systemów naturalnych do zapewniania zasobów i usług ekosystemowych, od których zależy gospodarka i społeczeństwo. Pożądanym rezultatem jest stan społeczeństwa, w którym warunki życia i zasoby są wykorzystywane do dalszego zaspokajania ludzkich potrzeb bez podważania integralności i stabilności systemu naturalnego. Pod względem stosowania rozwiązań przyjaznych przyrodzie, opierających się na zasadzie zrównoważonego rozwoju, Norwegia i Oslo stanowią dziś niedościgniony wzór. Więcej na ten temat można dowiedzieć się w Centrum Edukacji Ekologicznej w Czechowicach-Dziedzicach, które od ponad dwóch lat wdraża niektóre pomysły zaczerpnięte z kraju Wikingów.
Szkolenia z zakresu rozwiązań opartych na przyrodzie (tzw. nature based solutions – NBS) rekomendowanych do stosowania w polskich miastach na przykładzie państw Zachodniej Europy oraz z zakresu wytycznych i zaleceń dotyczących tworzenia polityk i zachęt wspierających wdrażanie NBS w polskich miastach na przykładzie państw Zachodniej Europy zostały uzupełnione taką tematyką, jak m.in. sustainable development oraz landscape & urban analysis and transect. Jednak to tylko niektóre zagadnienia, które były poruszane na szkoleniach – w tym terenowych – realizowanych równolegle w tych dniach dla czechowickiej delegacji na kampusie uniwersyteckim i bibliotece w Blindern w Oslo oraz na terenie całego miasta. Fachowa wiedza naukowa wyłożona przez norweskich wykładowców, architektów i urbanistów (m.in. z uniwersytetu w Oslo oraz m.in. z Norweskiego Instytutu Badań Przyrodniczych NINA – Norsk institutt for naturforskning, Norwegian Institute for Nature Research w Trondheim i Gaia-Oslo AS) została wsparta w ten sposób wybranymi przykładami terenowych, praktycznych rozwiązań. W tym zakresie nie ograniczono się zresztą tylko do terenu Oslo i Viken, ale dokonano przeglądu również innych, nowatorskich rozwiązań w zakresie zielono-niebieskiej infrastruktury, retencji i pozyskania korzyści z wód opadowych oraz innych przedsięwzięć ekologicznych na terenie całej zachodniej Norwegii, od Oslo przez Bergen aż po Kristiansund. Zdobyta wiedza i doświadczenie mają wesprzeć realizację projektu “Z zapałem przeciw zmianom klimatu – zielono-niebieska infrastruktura w Gminie Czechowice-Dziedzice” oraz posłużyć planowaniu i realizacji kolejnych projektów z zakresu zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie Gminy Czechowice-Dziedzice.
PM, CEE/UM
—
Dag Olav Hessen jest norweskim biologiem i profesorem na Uniwersytecie w Oslo. Najbardziej znany jest ze swoich badań nad wodą, ekologią i ewolucją, a także z zaangażowania w badaniu interakcji pomiędzy biologią, środowiskiem i filozofią. Od 1998 roku Hesse jest członkiem Norweskiej Akademii Nauk. Kieruje interdyscyplinarnym centrum badawczym Center of Biogeochemistry in the Anthropocene (CBA) na Uniwersytecie w Oslo, centrum badającym systemy klimatyczne oraz interakcje i sprzężenia zwrotne między klimatem, obiegiem węgla i ekosystemami. Jest to wspólna inicjatywa Wydziału Nauk Biologicznych i Nauk o Ziemi i Chemii Uniwersytetu w Oslo.
Trond Aalvik Simensen prowadzi badania w ramach grupy Geo-ekologii na Uniwersytecie w Oslo i w Norweskim Instytucie Badań Przyrodniczych oraz jest doradcą w Norweskiej Agencji Środowiska (Norwegian Institute for Nature Research) w Trondheim, a jego badania koncentrują się na ekologii krajobrazu, geografii fizycznej, modelowaniu rozmieszczenia oraz badaniu wzorców różnorodności w biotycznych i abiotycznych procesach i cechach Ziemi, jak również na badaniu czynników i skutków zmian środowiskowych na poziomie ekosystemu i krajobrazu, modelowaniu rozmieszczenia gatunków i ekosystemów, planowaniu przestrzennemu, zarządzaniu przyrodą i planowaniu jej ochrony, a także planowaniu krajobrazu i ocenie oddziaływania na środowisko związanej z projektami rozwojowymi na dużą skalę.
Frederica Miller jest wykwalifikowanym architektem ze szkoły architektonicznej w Oslo (AHO), a także projektantem w zakresie permakultury i kreowaniu terenów zielonych przy wykorzystaniu i wzorowaniu się na procesach zachodzących w naturze. Ma ponad 30-letnie doświadczenie w budowaniu i planowaniu przyjaznym dla środowiska, autorka raportu Levende Hus (“Żywe budynki”) i dziesięciu ekowiosek w Norwegii, za swoją pracę w 2010 roku otrzymała Nagrodę Ekologiczną Oslo.
Tomasz Jeleński to urbanista i doktor Architektury i Urbanistyki na Politechnice Krakowskiej. Dyrektor Międzynarodowego Centrum Kształcenia Politechniki Krakowskiej, wykładający również w Politecnico di Milano, Georg-Simon-Ohm Hochschule Nurnberg, University of Prishtina i Vienna University of Technology (2013-15). Twórca i kierownik Studiów „Zarządzanie Zrównoważonym Rozwojem Miast” (od 2016) i „CSR Management” (od 2019) na Politechnice Krakowskiej. Członek Rady Fundacji Sendzimira, ekspert w projekcie „Mitygacja zmian klimatu w budynkach zabytkowych”, ekspert w dziedzinie renowacji i termomodernizacji budynków historycznych, a także w dziedzinach zrównoważonego rozwoju przestrzennego, planowania i partycypacji społecznej. Od 2011 przewodniczący polskiej Kapituły INTBAU, od 2019 Przewodniczący/Chairman INTBAU College of Chapters. Autor nagradzanych projektów oraz kilkudziesięciu publikacji z dziedziny zrównoważonej urbanistyki. Naukowo zajmuje się problematyką zarządzania rozwojem miast, dziedzictwa naturalnego i kulturowego, trwałości i resiliencji środowiska zbudowanego oraz metod partycypacyjnych w praktyce projektowej i planistycznej.
—
Panel naukowy na konferencji otwierającej projekt „Z zapałem przeciw zmianom klimatu – zielono-niebieska infrastruktura w Gminie Czechowice-Dziedzice” na Uniwersytecie w Oslo | fot. PM, CEE/UM
