Czym są Fundusze MF EOG i NMF?

Norweski Mechanizm Finansowy (NMF) i Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (MF EOG), zwane potocznie Funduszami norweskimi i EOG to dwa instrumenty finansowe ustanowione przez Państwa Darczyńców (tj. Norwegię, Islandię i Liechtenstein) w zamian za dostęp do wspólnego rynku UE.

Mechanizm Finansowy EOG i Norweski Mechanizm Finansowy (czyli tzw. Fundusze norweskie i EOG) są formą bezzwrotnej pomocy zagranicznej przyznanej przez Islandię, Norwegię i Liechtenstein nowym członkom UE – kilkunastu państwom Europy Środkowej i Południowej oraz krajom bałtyckim. Fundusze te są związane z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej oraz z jednoczesnym wejściem naszego kraju do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (który tworzą państwa UE oraz Islandia, Liechtenstein i Norwegia). W zamian za udzielaną pomoc finansową, państwa-darczyńcy korzystają z dostępu do rynku wewnętrznego UE mimo, że nie są jej członkami.

Głównym celem funduszy jest przyczynianie się do zmniejszania różnic ekonomicznych i społecznych w obrębie EOG oraz wzmacnianie stosunków dwustronnych pomiędzy państwami zaangażowanymi w realizację celów tych mechanizmów (tj. pomiędzy państwami-darczyńcami a państwem-beneficjentem). Z tego bezzwrotnego wsparcia korzystają nowi członkowie UE – kilkanaście państw Europy Środkowej i Południowej oraz kraje bałtyckie.

3 maja 2016 r. Islandia, Liechtenstein i Norwegia osiągnęły porozumienie z UE w sprawie kształtu III edycji Mechanizmu Finansowego EOG (2014-2021), podpisując Protokół 38c do Umowy o EOG. Jednocześnie Norwegia podpisała porozumienie z UE w sprawie Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2014-2021. Odbiorcami nowej edycji Funduszy norweskich i EOG (2014-2021) jest łącznie 15 krajów UE (choć aktualnie jest to 14 krajów UE – od 2021 r. Węgry nie uczestniczą w III edycji Mechanizmów Finansowych) – czyli 12 państw, które przystąpiły do wspólnego rynku w 2004, 2007 i 2013 r. oraz Grecja i Portugalia.

Fundusze norweskie i fundusze EOG reprezentują wkład Norwegii w tworzenie Europy zielonej, konkurencyjnej i sprzyjającej integracji społecznej. W ramach funduszy norweskich i funduszy EOG Norwegia przyczynia się do ograniczenia nierówności społecznych i ekonomicznych oraz wzmocnienia relacji dwustronnych z państwami beneficjentami z Europy Środkowej i Południowej i obszaru Morza Bałtyckiego.

Norwegia ściśle współpracuje z UE w ramach Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG). Wraz z pozostałymi darczyńcami Norwegia przekazała 3,3 miliarda euro w ramach kolejnych programów funduszy w latach 1994–2014.

Fundusze norweskie w Polsce

Polska podpisała umowy międzyrządowe (Memoranda of Understanding) w sprawie III edycji funduszy norweskich i EOG (2014-2021) 20 grudnia 2017 r., otrzymując na ich mocy 809,3 mln EUR (z łącznej puli ponad 2,8 mld EUR), co czyni ją podobnie jak w poprzednich edycjach, największym beneficjentem.

Za koordynację wdrażania Funduszy norweskich i EOG w Polsce odpowiada Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR), pełniące rolę tzw. Krajowego Punktu Kontaktowego (KPK) dla Funduszy norweskich i EOG. Jako KPK, MFiPR prowadzi stałą współpracę z Biurem Mechanizmów Finansowych w Brukseli. Poszczególne programy III edycji Funduszy są wdrażane przez polskie instytucje publiczne. Wyjątek stanowią, podobnie jak w poprzednich edycjach, obszary „Społeczeństwo obywatelskie” oraz „Dialog społeczny – godna praca”, które będą zarządzane przez darczyńców (odpowiednio przez Biuro Mechanizmów Finansowych w Brukseli oraz Innovation Norway).

Operatorem Programu Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu jest w Polsce Ministerstwo Klimatu i Środowiska z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, a po stronie norweskiej – Norweska Dyrekcja ds. Zasobów Wodnych i Energii i Norweska Agencja Środowiska (oraz Krajowa Agencja ds. Energii Islandii). Norweska Dyrekcja ds. Zasobów Wodnych i Energii – The Norwegian Water Resources and Energy Directorate, Noregs vassdrags- og energidirektorat (NVE) – jest dyrekcją podlegającą Ministerstwu Ropy Naftowej i Energii (The Ministry of Petroleum and Energy, Olje- og energidepartementet), a Norweska Agencja Środowiska – Norwegian Environment Agency (NEA), Miljødirektoratet (M) – jest agencją rządową podlegającą pod Ministerstwo Klimatu i Środowiska (The Ministry of Climate and Environment, Klima- og miljødepartementet).

Czechowicka delegacja przed siedzibą NVE przy Middelthuns gate w Oslo. Norweska Dyrekcja ds. Zasobów Wodnych i Energii jest operatorem programu po stronie norweskiej. Instytucja ponadto sprawuje nadzór nad norweską gospodarką i energetyką wodną. Norwegia od lat prężnie rozwija się w obszarze energetyki wodnej i dysponuje olbrzymim, bo szacowanym na 213 TWh/rok technicznym potencjałem hydroenergetycznym. Blisko 98 procent energii w norweskim systemie elektroenergetycznym pochodzi ze źródeł odnawialnych, w tym aż 96% z energetyki wodnej (źródło: https://www.gov.pl/web/klimat/) | fot. PM, CEE/UM

Programy w ramach III edycji Funduszy norweskich i EOG będą wdrażane do 2024 r. Wyjątek stanowi Fundusz Współpracy Dwustronnej, który będzie wdrażany do 30 kwietnia 2025 r.

PM, CEE/UM (na podst. https://www.eog.gov.pl/)