Norweskie inspiracje, pomysły i wzory

Dlaczego warto czerpać pomysły od Norwegów? To proste! Nie ma dziś chyba drugiego takiego kraju na świecie, który tak udanie łączy nowoczesność z przyjaznością naturze i ekologią. Kraju, który rozbudowuje swoją infrastrukturę w sposób tak nowatorski, a zarazem tak szeroko czerpie i opiera się na swojej tradycji. Kraju, w którym zielono-niebieska infrastruktura i nowoczesne technologie tak udanie wypierają „brudne” rozwiązania miejskie. A zarazem kraju, który tak szeroko i udanie czerpie z energii wód, zarazem nader boleśnie doświadczając jej niszczycielskiej siły. Kraju, który na własnej „skórze” doświadcza, jak szybko kurczą się dziś lodowce i jak bardzo ociepla się klimat. Kraju, który tak intensywnie i z takim zapałem inwestuje w infrastrukturę i naukę, aby przeciwdziałać zmianom klimatu, jednocześnie się do nich tak udanie adaptując.

Lodowce w Norwegii dramatycznie szybko topnieją. Niektóre jęzory największego kontynentalnego lodowca Europy Jostedalsbreen położonego w zachodniej Norwegii skurczyły się w ciągu kilkunastu ostatnich lat nawet o kilkaset metrów. Przyszłe pokolenia mogą już nie mieć okazji, aby go oglądać. Zmiany klimatyczne są faktem i warto wspólnie i zdecydowanie im przeciwdziałać, zanim będzie za późno | fot. PM, CEE/UM

Oslo w 2019 roku zostało wybrane Zieloną Stolicą Europy i obfituje w nowatorskie, nowoczesne rozwiązania urbanistyczne z zakresu zielono-niebieskiej infrastruktury miejskiej. Jako nieprzebrane źródło inspiracji, pomysłów i wzorów rozwiązań dotyczących adaptacji infrastruktury śródmiejskiej do zmian klimatycznych i wdrażaniu środków do walki z nimi, a także jako stolica kraju, dzięki którego wsparciu finansowemu może być realizowany czechowicki projekt, Oslo jest idealnym plenerem szkoleniowym, w którym można zaobserwować w praktyce znakomite przykłady oraz wiodące trendy z zakresu zastosowania i funkcjonowania m.in. zielonych dachów i fasad, śródmiejskich parków (w tym tzw. parków kieszonkowych), zielonych wysp, zbiorników retencyjnych i ogrodów deszczowych. Toteż właśnie w Oslo w grudniu 2022 roku zorganizowano pierwsze szkolenia projektowe i konferencję formalnie inaugurującą czechowicki projekt „u źródeł”, tj. w miejscu inspiracji i źródeł pomysłu projektu – czyli w Norwegii. Jeśli się uczyć i brać przykład, to bezpośrednio od i u najlepszych. Więcej o konferencji i szkoleniach można przeczytać w odrębnym artykule.

Oslo | fot. PM, CEE/UM

Miasto Oslo postawiło sobie za cel stworzenie lepszego i bardziej przyjaznego dla mieszkańców środowiska miejskiego w centrum tej metropolii, stawiając pieszych i rowerzystów ponad pojazdami silnikowymi. Całe arterie komunikacyjne w ścisłym centrum miasta są w ostatnich latach gruntownie przebudowywane i wyłączane z ruchu samochodowego, jak również częściowo także z naziemnego systemu komunikacji zbiorowej, które kierowane są do wielopoziomowego systemu wielokilometrowych tuneli zlokalizowanych pod centrum miasta, a nawet pod zatoką dzielącą dwa kluczowe nabrzeża. Równolegle promuje się samochody elektryczne, inwestując w niezliczone miejskie stacje ładowania pojazdów. Oslo ma jasno określoną strategię klimatyczną, która mówi, że do 2030 roku emisje gazów cieplarnianych mają spaść o 95 procent w porównaniu z poziomami z 2009 roku. Aby osiągnąć ten cel, istnieją konkretne cele dotyczące redukcji tych emisji, np. do 2025 r. wszystkie budowy na zlecenie gminy mają być bezemisyjne, tj. odbywać się będą mogły wyłącznie przy wykorzystaniu sprzętu i urządzeń elektrycznych. Zrealizowano już w ten sposób konkretne inwestycje, które pokazały, że „elektryki” przy odpowiednim planowaniu i logistyce mogą śmiało być wykorzystywane na większą skalę w budownictwie infrastrukturalnym.

Stolica Norwegii to miasto nowoczesne i pełne zieleni śródmiejskiej | fot. PM, CEE/UM

Oslo jest jednym z najszybciej rozwijających się miast w Europie, w wyniku czego w ostatnich dziesięcioleciach zrealizowano tam wiele dużych projektów budowlanych i urbanistycznych. Wiele kolejnych jest w trakcie realizacji. Jednak w przeciwieństwie do tego, co wydarzyło się w wielu innych stolicach europejskich, zrównoważony rozwój był zasadą przewodnią tych projektów i pozwolił miastu rozwijać się jako prawdziwa metropolia, ale w sposób bardziej przyjazny dla środowiska. Oslo wspiera i realizuje wiele zrównoważonych działań, które zmniejszają tzw. ślad węglowy, czyli emisję gazów cieplarnianych wywołanych bezpośrednio lub pośrednio przez daną osobę, organizację, wydarzenie lub produkt. Politycy z Oslo odgrywają ważną rolę w zielonej transformacji miasta. Systematycznie rozwijana jest inicjatywa Bilfritt bylev („miejskie życie bez samochodów”) – lokalny samorząd zamknął parkingi i ograniczył ruch uliczny, aby zapewnić miejsce dla rowerów, a także rozbudował śródmiejskie parki, które działają jak zielone płuca i w których organizowane są popularne imprezy i inne przedsięwzięcia, w których można bez obaw uczestniczyć oddychając czystszym, miejskim powietrzem. Stare parkingi zostały przekształcone i zagospodarowane, nieraz w nowy i oryginalny sposób, a miasto społecznie i kulturalnie odżyło.

Zielono-niebieska infrastruktura w Oslo | fot. PM, CEE/UM

Oprócz zakrojonych na szeroką skalę wysiłków włodarzy miasta, Oslo jest pełne małych projektów i przedsiębiorstw, które również przyczyniają się do tego, aby stolica Norwegii była przykładem do naśladowania dla reszty kontynentu. Miasto słynie z projektów rewitalizacji starych dzielnic portowych i przemysłowych, przebudowywanych na obiekty użytkowe, w tym edukacyjne i kulturalne oraz osiedla akademickie, usługowe i mieszkaniowe. Oslo słynie również z projektów zagospodarowania zieleni oraz intensywnego wdrażania zasad zrównoważonego rozwoju, tj. optymalizacji i unowocześniania infrastruktury oraz stwarzania dogodnych warunków życia dla mieszkańców, przy jednoczesnym utrzymaniu zdolności systemów naturalnych do zapewniania zasobów i usług ekosystemowych, od których zależy gospodarka i społeczeństwo. Pożądanym rezultatem jest stan społeczeństwa, w którym warunki życia i zasoby są wykorzystywane do dalszego zaspokajania ludzkich potrzeb bez podważania integralności i stabilności systemu naturalnego. Pod względem stosowania rozwiązań przyjaznych przyrodzie, opierających się na zasadzie zrównoważonego rozwoju, Norwegia i Oslo stanowią dziś niedościgniony wzór. Więcej na ten temat można dowiedzieć się w Centrum Edukacji Ekologicznej w Czechowicach-Dziedzicach, które od ponad dwóch lat wdraża niektóre pomysły zaczerpnięte z kraju Wikingów.

Wybór: INTBAU Norge!

Inspiracja rozwiązaniami norweskimi i zamiar ich wykorzystania do realizacji swojego projektu spowodowały, że Gmina Czechowice-Dziedzice poszukiwała odpowiedniego partnera w Norwegii i w samym Oslo. Ważne było, aby partner mógł się podzielić nie tylko własnym rzeczywistym wkładem w rozwój zielono-niebieskiej infrastruktury w stolicy Norwegii, ale aby również mógł podzielić się swoimi doświadczeniami i wiedzą naukową. Dlatego też wybrano międzynarodowe stowarzyszenie z oddziałem w Oslo skupiające architektów i naukowców, którzy udanie łączą w swojej działalności i dorobku zagadnienia natury i ekologii z aspektem kulturowym i cywlizacyjnym, nowoczesność z rodzimą tradycją oraz globalizm z naciskiem na zachowanie i promocję swojego dziedzictwa lokalnego. Finalnie, w listopadzie 2022 roku podpisano dwustronną umowę partnerską pomiędzy Gminą Czechowice-Dziedzice a INTBAU Norge, a 8 grudnia 2022 r. w Oslo przy St. Olavsgate odbyło się uroczyste jej przekazanie. Więcej na ten temat piszemy w odrębnym artykule.

INTBAU Norway to stowarzyszenie, które wspiera tradycyjne, lokalne budownictwo oraz tworzenie lepszych miejsc do życia, w zgodzie ze środowiskiem naturalnym. Partner uczestniczy w projekcie w ramach zaplanowanych działań edukacyjno-informacyjnych oraz promocyjnych, w trakcie których dzieli się swoją wiedzą i doświadczeniem w zakresie racjonalnego gospodarowania zasobami i realizacją inwestycji w zgodzie z interesami środowiska naturalnego. Partnerstwo to przyczynia się do upowszechnienia wiedzy i doświadczeń oraz ma wesprzeć realizację projektu „Z zapałem przeciw zmianom klimatu – zielono-niebieska infrastruktura w Gminie Czechowice-Dziedzice” oraz posłużyć planowaniu i realizacji kolejnych projektów z zakresu zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie Gminy Czechowice-Dziedzice.

INTBAU (International Network for Traditional Building, Architecture & Urbanism – dosł. tłum. Międzynarodowa Sieć Budownictwa Tradycyjnego, Architektury i Urbanistyki) to globalne porozumienie zajmujące się tworzeniem lepszych miejsc do życia poprzez tradycyjne budownictwo, architekturę i urbanistykę. Celem działalności INTBAU jest wspieranie i poszerzanie globalnej społeczności, która projektuje, wykonuje, konserwuje, bada i cieszy się tradycyjnymi budynkami i miejscami. Misją INTBAU jest wspieranie tradycyjnego budownictwa, zachowanie lokalnego charakteru i tworzenie lepszych miejsc do życia. Misja ta jest realizowana m.in. poprzez promowanie zrównoważonych sposobów budownictwa na całym świecie, tworzenie międzynarodowej platformy dla lokalnego projektowania i budowy, a także zachęcanie do budowania, architektury i urbanistyki, które służą przyszłości społeczności i środowiska poprzez utrzymanie równowagi między naturą a społeczeństwem. INTBAU zostało założone w 2001 roku i od tego czasu zyskało ponad 30 oddziałów i prawie 8000 członków w ponad 100 krajach na całym świecie. Stowarzyszenie działa pod patronatem jego założyciela, byłego Księcia Walii i obecnego króla Wielkiej Brytani Karola III.

Oddział norweski, czyli INTBAU Norway (po norwesku: INTBAU Norge) istnieje, aby zrzeszać praktyków, naukowców, liderów społeczności i ogólnych zwolenników w celu promowania wartości tradycyjnej architektury i projektowania oraz znajdowania rozwiązań dla wyzwań związanych ze środowiskiem zabudowanym. To aktywna sieć osób i instytucji, które zajmują się tworzeniem humanitarnych i harmonijnych budynków i miejsc z poszanowaniem lokalnych tradycji. Założeniem jest przekonanie, iż tradycje pomagają zrozumieć historię, wzbogacają nasze życie i pozwalają zachować dziedzictwo kraju dla przyszłości. Lokalne, regionalne i narodowe tradycje dają społeczeństwu możliwość zachowania indywidualnej odrębności w świecie charakteryzującym się globalizacją, a dodatkowe wtopienie architektury – w tym architektury użytkowej i gospodarczej – w przyrodę i środowisko naturalne pozwala jeszcze lepiej wyrazić, ale i zachować charakter danej przestrzeni i społeczności. Znakomitym przykładem takiej działalności i dostosowania infrastruktury do przyrody jest Norwegia, w której dodatkowo samo w sobie ma to charakter silnie tradycyjny. Norweski INTBAU został założony przez Audun Engh i Arne Sødala w 2006 roku.

PM, CEE/UM