18 marca 2024 roku w Centrum Edukacji Ekologicznej w Czechowicach-Dziedzicach odbyła się konferencja podsumowująca projekt pn. „Z zapałem przeciw zmianom klimatu – zielono-niebieska infrastruktura w Gminie Czechowice-Dziedzice”.
W konferencji uczestniczyli m.in. przedstawiciele władz miejskich na czele z Panem Burmistrzem MARIANEM BŁACHUTEM, radni miejscy, przedstawiciele osiedli i sołectw, jednostek i spółek gminnych oraz przedstawiciele prasy i telewizji. Wydarzenie uświetniła obecność znamienitych gości z Norwegii – z Oslo – i z Krakowa, czyli przedstawicieli Partnera projektu: Pana architekta ARNE SØDALA – przewodniczącego INTBAU Norge, Panią FREDERICĘ MILLER z INTBAU Norge i GAIA Oslo, Panią JUSTYNĘ KOROTYŃSKĄ z INTBAU Norge, Pana TOMASZA JELEŃSKIEGO z Politechniki Krakowskiej i INTBAU Norge, a zarazem przewodniczącego INTBAU Polska oraz Panią KATARZYNĘ ZACZEK – Dyrektora Departamentu Edukacji, Komunikacji i Ochrony Przyrody w Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który jest operatorem programu Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu, w ramach którego był realizowany projekt.
Przypomnijmy, że celem projektu jest łagodzenie zmian klimatycznych i zmniejszenie wrażliwości na zmiany klimatu na terenie Gminy Czechowice-Dziedzice. Cel ten jest osiągany przez realizację szeregu działań i zadań inwestycyjnych z zakresu zielono-niebieskiej infrastruktury oraz kampanii promocyjno-edukacyjnej i informacyjnej. Projekt przewidywał realizację na terenie Czechowic-Dziedzic wielu wzajemnie powiązanych działań z zakresu adaptacji i mitygacji, odpowiadających na zdiagnozowane problemy i potrzeby w zakresie zmian klimatu. Projekt uzyskał dofinansowanie w naborze wniosków na realizację inwestycji w zakresie zielono-niebieskiej infrastruktury w miastach w ramach Programu Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu, w obszarze Łagodzenie zmian klimatu i ograniczenie narażenia na tego typu zmiany. Środki na dofinansowanie pochodzą z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz budżetu państwa.
Umowa o dofinansowanie przedsięwzięcia została zawarta 26 listopada 2021 roku a planowana data zakończenia jego realizacji mija końcem kwietnia tego roku. Pierwotnie całkowity koszt projektu wynosił ponad 13 mln zł (3,1 mln euro), w tym koszty kwalifikowane 11,6 mln zł (2,7 mln euro), a przyznane dofinansowanie niemal 10 mln zł (2,3 mln euro). Realizacja projektu odbywała się w latach 2021–2024, jego aktualna wartość całkowita to ponad 16 mln zł, dofinansowanie łącznie wynosi ponad 12 mln zł, w tym dofinansowanie z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego prawie 10,5 mln zł i dofinansowanie z Budżetu Państwa prawie 2 mln zł. Wkład własny gminy to prawie 2,5 mln zł.
Na początku konferencji głos zabrał doktor Waldemar Szendera – ekspert projektu, biolog i botanik, autor opracowań z zakresu architektury krajobrazu i botaniki, w tym zastosowania roślin i wody w mieście i przydomowym ogrodzie. Jeden z głównych kreatorów błękitno-zielonej infrastruktury w naszej gminie, nie tylko w ramach obecnego projektu. W swoim wystąpieniu poruszył kwestię norweskich inspiracji w dziedzinie zielono-niebieskiej infrastruktury, przekładanych na miejskie inwestycje w Czechowicach-Dziedzicach i edukację dla mieszkańców.
Następnie mogliśmy posłuchać wystąpienia architekta, Pana ARNE SØDALA – przewodniczącego INTBAU Norge oraz Pani FREDERICI MILLER z INTBAU Norge i GAIA Oslo. Nie byłoby 12 milionów złotych dofinansowania dla gminy w obecnym projekcie, gdyby nie współpraca gminy z Norwegami. Temu służy partnerstwo z INTBAU Norge – stowarzyszeniem, które ma siedzibę w OSLO. To podobno najbardziej zielone miasto na świecie, pełne zrównoważonych dzielnic i ulic wolnych od samochodów. Ale to też stolica Norwegii – kraju, który wraz z Islandią bardzo boleśnie i chyba najbardziej widocznie i namacalnie doświadcza skutków ocieplenia klimatu. W Norwegii znajduje się największy lodowiec kontynentalnej Europy, który kurczy się w ostatnich kilkudziesięciu latach w zastraszającym tempie. Norwegia i Oslo to nieprzebrane przykłady i wzorce w zakresie błękitno-zielonej infrastruktury, z których warto korzystać. Dobre praktyki. Nie tylko dla nas, ale i dla całego świata. Współpraca gminy z INTBAU Norge z Oslo to partnerstwo, bez którego nie byłoby projektu, ani tzw. funduszy norweskich w budżecie gminy. Ale celem i stawką jest nie tylko niewątpliwie bardzo istotny pieniądz i racjonalne gospodarowanie wodą opadową w mieście, ale coś znacznie więcej. To obraz i kształt naszego miasta w przyszłości. Temu właśnie m.in. służą te wzorce i współpraca z Norwegią. Nie tylko bieżącym inwestycjom, ale czemuś znacznie więcej. Stowarzyszenie INTBAU wspiera tradycyjne, lokalne budownictwo oraz tworzenie lepszych miejsc do życia, w zgodzie ze środowiskiem naturalnym. Partner uczestniczył w projekcie w ramach zaplanowanych działań edukacyjno-informacyjnych oraz promocyjnych, w trakcie których dzielił się swoją wiedzą i doświadczeniem w zakresie racjonalnego gospodarowania zasobami i realizacją inwestycji w zgodzie z interesami środowiska naturalnego. Partnerstwo to przyczyniło się do upowszechnienia wiedzy eksperckiej i doświadczeń oraz… ambitnych planów na przyszłość.
Ważną rolę w projekcie pełniły działania edukacyjne, w ramach których zrealizowano liczne warsztaty i szkolenia dla mieszkańców i ekspertów. Jeden z takich warsztatów był szczególny, bowiem obejmował swoją tematyką DZIAŁANIA MITYGACYJNE DLA MIASTA, a więc takie działania, które polegają na wprowadzaniu w miastach takich zmian, które służą przeciwdziałaniu zmianom klimatycznym. To bardzo szerokie pojęcie, a we współczesnej urbanistyce i inżynierii miejskiej oznacza ono przede wszystkim tworzenie nowoczesnych, przyjaznych przestrzeni miejskich, bogatych w błękitno-zieloną infrastrukturę, niskoemisyjnych i ograniczających emisję zanieczyszczeń, służącym nie tylko klimatowi w sensie globalnym, ale i lokalnym. Miasta przyjaznego dla mieszkańców, realizującego w sposób zrównoważony wszystkie ważne funkcje miejskie, a zarazem oferującego znakomite miejsca do wypoczynku i rekreacji, w zgodzie ze środowiskiem naturalnym i jego bioróżnorodnością, w oparciu o rozwiązania bazujące na przyrodzie tzw. NATURE BASED SOLUTIONS (NBS). Miasta przyjaznego dla rowerzystów i pieszych – miasta, w którym dobrze się żyje.
Jednym z celów tych projektowych warsztatów była odpowiedź na pytanie, jakie chcemy, aby było nasze miasto. Warsztaty odbyły się we wrześniu ubiegłego roku, a spotkania odbywały się w Urzędzie Miejskim, placówkach edukacyjnych na terenie gminy i w Centrum Edukacji Ekologicznej. Zaproszeni na nie byli wszyscy mieszkańcy, włodarze miejscy, radni, urzędnicy, reprezentanci wszystkich osiedli i sołectw, organizacji pozarządowych, uczniowie i seniorzy, starsi i młodsi – wszyscy, którym leży na sercu dobro naszego miasta. Prowadzili je eksperci z INTBAU Polska i z Politechniki Krakowskiej – dr Tomasz Jeleński, dr Kinga RACOŃ-LEJA i Marek LEJA, a w działania te byli czynnie zaangażowani pracownicy Urzędu Miejskiego oraz osobiście Pan Burmistrz Marian BŁACHUT. O efektach tych prac opowiedział dr Tomasz Jeleński – członek INTBAU Norge i przewodniczący INTBAU Polska. Lider zespołu, który na bazie materiałów zgromadzonych podczas tych warsztatów wypracował koncepcję nowego, przyjaznego mieszkańcom i przyrodzie centrum naszego miasta.
Pod koniec konferencji o podsumowanie ambitnych planów gminy i działań warsztatowych, koncepcyjnych i projektowych został poproszony Burmistrz Czechowic-Dziedzic – doktor MARIAN BŁACHUT, który kierował zespołem osób realizujących projekt.
Podczas konferencji została przedstawiona koncepcja nowoczesnej przestrzeni miejskiej, oferującej mieszkańcom wysoką jakość życia, odwołująca się do historii, a jednocześnie śmiało wybiegająca w przyszłość. Jest to propozycja stworzenia nowego centrum naszego miasta, na obszarze obejmującym tereny po Walcowni Metali „Dziedzice”, Plac Wolności, wraz z odcinkiem ulicy Kolejowej oraz plac targowy. Czy tak będzie w przyszłości wyglądać centrum Czechowic-Dziedzic? Czy może to nastąpić, za 5, 10 czy więcej lat? Dzisiaj to wizja specjalistów – urbanistów i architektów, przygotowana w oparciu o potrzeby i oczekiwania nowoczesnych społeczności oraz potencjał poddanych opracowaniu terenów. Kiedy i w jakim kształcie zostanie ostatecznie zrealizowana zależy tylko od nas – od mieszkańców oraz oczywiście od możliwości pozyskania na ten cel funduszy zewnętrznych. Odblokowanie środków z Krajowego Planu Odbudowy, możliwości pozyskania funduszy unijnych oraz nowa perspektywa funduszy norweskich na lata 2025 – 2032 otwierają jednak zupełnie nowe możliwości, a Gmina Czechowice-Dziedzice podejmuje działania, by być gotowa po te środki skutecznie sięgnąć.
Opracowanie, na bazie którego powstały prezentowane wizualizacje i animacje, przedstawiające koncepcje i możliwości rewitalizacji i rozwoju terenów w centrum naszego miasta to efekt tej pracy. To pomysł na budowę nowej, przyjaznej mieszkańcom przestrzeni miejskiej w centrum, w którym przez ponad 100 lat dominował przemysł. To nowa jakość w mieście, które ze względu na swoją przemysłową historię nigdy nie miało klasycznego rynku z zabudową pierzejową, który obecnie stanowiłby naturalną „starówkę”. To jednak również propozycja stworzenia nowoczesnego centrum, według zasady tzw. 15-miutowego miasta, czyli koncepcji urbanistycznej, w której mieszkańcy mają dostęp do wszystkich niezbędnych usług, atrakcji i miejsc pracy w promieniu 15 minut pieszo, rowerem lub za pomocą komunikacji publicznej. Pamiętajmy, że to jednak nie koniec, a raczej dopiero początek dyskusji o tym, jak w przyszłości – tej bliższej i tej dalszej, może i powinno wyglądać centrum Czechowic-Dziedzic…
Druga część konferencji odbyła się w środę, 20 marca, w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Czechowicach-Dziedzicach, pod hasłem: „JADALNE MIASTO, czyli o tradycji agrarnej Czechowic-Dziedzic oraz o miejscu i roli „jadalnej” zielono-niebieskiej infrastruktury śródmiejskiej na tle aktualnych i historycznych trendów i inspiracji w dziedzinie społecznego ogrodnictwa społecznego i nie tylko”.
Spotkanie składało się z czterech paneli. Najpierw uczestnicy mogli zobaczyć film promujący zielono-niebieską gminę Czechowice-Dziedzice, wyprodukowany w ramach w/w projektu przez Telewizję TVS.
Następnie głos zabrał Mgr Jacek Cwetler – historyk i kustosz Izby Regionalnej w Czechowicach-Dziedzicach, a tematem wystąpienia było „MIASTO ZIELENI, PÓL I OGRODÓW. TRADYCJE AGRARNE CZECHOWIC-DZIEDZIC”.
„ŚRÓDMIEJSKO I PRZYDOMOWO. TRADYCJE, INSPIRACJE I TRENDY AGRARNE Z NORWEGII I ŚRÓDMIEŚCIA OSLO NA TLE CZECHOWIC-DZIEDZIC I OGRODNICTWA PRZYDOMOWEGO NA ŚLĄSKU”- to temat, który poruszył Dr Waldemar Szendera.
Na koniec uczestniczy wysłuchali wykładu Pani Dr inż. Aleksandry Nowysz – architekt, Katedra Rewitalizacji i Architektury Instytutu Inżynierii Lądowej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie – pt. „OD URBANISTYKI AGRARNEJ DO URBANIZMU AGROEKOLOGICZNEGO”.
Projekt jest współfinansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021 (w ramach programu: “Środowisko, Energia i Zmiany klimatu”, obszar programowy: Klimat) i współfinansowanego z budżetu państwa za pośrednictwem Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (na podstawie umowy nr MFEOG.07.03.01-12-0043/21_00 z dnia 26.11.2021 roku zmienionej aneksem MFEOG.07.03.01-12-0043/21-01 z dnia 01.06.2023 r., aneksem MFEOG.07.03.01-12-0043/21-02 z dnia 03.08.2023 r. i aneksem MFEOG.07.03.01-12-0043/21-03 z dnia 18.01.2024 r.).
